ИР ХА­ТЫ­НЫ (Гыйбрәтле хикәят)

Ха­физ исем­ле бер ду­а­мал ке­ше булган. Йод­ры­гын уй­на­тып, һаман да ха­ты­нын кый­нап таш­лый икән бу. Әм­ма аны бу явыз­лы­гын­нан тук­та­ту һич­кем­нең дә ку­лын­нан кил­ми. Күр­ше-кү­лән үгет-нә­сый­хәтләр тә кы­лып ка­рый. Юк. Фай­да­сы бул­ма­ган. Ха­ты­нын Ха­физ кый­ный да кый­ный икән.

«Җит­те ин­де, үте­рә­сең бит!» — ди­ләр, ко­ла­гы­на да эл­ми бу мәр­хә­мәт­сез җан.

Ха­лык, га­җиз бу­лып, ха­ты­нын ирен­нән ае­ры­лыр­га өн­ди баш­лаганнар. Әмма ты­рыш­лык­ла­ры буш­ка кит­кән.

— Мин — хак мөс­ли­мә бу­лу­дан баш тар­тыр­мын ул ки­ңә­ше­гез­не то­тып. Иң ку­рык­ка­ным — шул! Ми­ңа ир та­бы­лыр, ба­ла­ла­ры­ма ата та­был­мас. Са­быр итим. Ал­ла­һы тә­га­лә үзе­нең шәф­ка­тен иреш­те­рүенә өмет­тә ка­лам,— ди­гән ул сабыр хатын.

— И бә­гырь, шул­ка­дәр дә олы сы­нау­лар­га һәм авыр­лык­лар­га ни өчен үзеңне тар­та­сың? Хо­лык­сыз ир — иман­сыз бән­дә ке­бек бит ул. Ан­нан ко­ты­лу­ың ­мең өлеш ар­тык тү­гел­ме га­дәт-йо­ла­га буй­сы­нып яшәү­дән? Кал­дыр... Калдыр... Ташла иреңне,— дигәннәр ул хатынга ага-энеләре, апа сеңелләре.

Әм­ма бу па­ки­зә ха­тын үзе­нең са­быр та­я­гын бөгеп сын­дыр­ма­ган, һа­ман да элек­ке хә­лен­дә ка­ла бир­гән. Шу­ңа кү­рә дә ха­лык аның белән, «безнең киңәшләрдән йөз чө­ер­де, сүз­лә­ре­без­не аяк ас­ты­на са­лып тап­тый» дип, ара­лаш­мас вә хә­ле­нә кер­мәс бул­ганнар. Бу — алар­ның хак­ла­ры инде, әлбәттә, болай итүләренә бер­кем ко­ма­чаулык ясамаган. Ха­тын исә ду­а­мал ире­нең «кол­лы­гын­да» яши биргән.

Як­лау­чы­сыз кал­ган бән­дә — яти­мә бу­ла. Аны кем кыз­га­ныр? Кем яр­дәм җы­лы­сын җа­ны­на ябар? Ким­се­нү­дән үт­кән го­ме­ре кыз­га­ныч бит! Бик кыз­га­ныч!

Бу хәл­ләр ха­кын­да ха­лык ара­сын­да күп сүз­ләр бул­ып та, ахырда алары да оны­тыл­ган. Ха­физ һа­ман да үзе­нең ха­ты­нын кы­ер­сы­та икән. Әм­ма Җәб­ра­ил фә­реш­тә­нең ге­нә тү­зем­ле­ге кал­ма­ган. Бер асыл дәр­виш кы­я­фә­те­нә ке­реп, Ха­физ сәҗ­дә­гә ое­гач, аның янына ки­леп бас­кан һәм:

— Күк­ләр вә җир­ләр­не то­тып то­ру­чы Ал­ла­һы тә­га­лә бе­лән ант итеп әйтәм: ни өчен үз ха­ты­ның­ны бу ка­дәр шәф­кать­сез­лек вә ми­һер­бан­сыз­лык­ у­тын­да көй­де­рә­сең? — дип ачу­лы та­выш бе­лән сораган.

Бу хәл­дән Ха­физ хәл­сез кал­ган. Ку­лы кал­ты­ранып, тез баш­ла­рын ыш­кы­ган, йө­зе са­лы­нып төш­кән, йор­ты­ның поч­ма­гын­да ба­сып тор­ган олы ак-мор­җа аңа гү­я­ки ава­дыр ке­бек тоелган. Ду­а­мал ир үзе­нең аңын җы­ял­мый­ча га­зап­лан­ган, сүз баш­лар бул­са, те­ле авыр ба­га­на­га әве­рел­гән. Бе­раз ва­кыт шу­шы ха­лә­тен­дә юга­лып тор­ган­нан соң гы­на кү­зе кыйб­ла та­ра­фын­дагы бер як­ты нур­ны шәй­ләп ал­ган. Акы­лы кайт­кан. Дөнь­я­сы кабат яктырудан ул:
-И, мәр­хә­мәт­ле җан ия­се,— дип нә­зек вә авыр та­вы­шы бе­лән сүз баш­ла­ган гы­на, Җәб­ра­ил фәрештә:
-Яла­гай­лан­ма вә уй­нак­лап ма­таш­ма, ту­ры­сын сөй­лә! — дип әмер ит­кәч:
-Ту­ры­сы дип, ту­ры­сы шул ин­де: ха­тын-кыз­лар без­нең өчен яра­тыл­ган шай­тан­нан­дыр. Алар­ны Ал­ла­һы Тә­га­лә ни­чек таш бе­лән җән­нәт са­ра­ен­нан ку­дыр­ган, шу­лай итеп һа­ман-һа­ман тук­мап то­рыр­га ки­рәк. Шу­ның өчен ты­ры­шу­ым. Шай­та­нын­нан арын­ды­ру­ым. Бил­лә­һи дип әй­тәм, те­лә­гем из­ге! — дип, ант итеп сөй­ләп бир­гән Ха­физ.
— И ах­мак адәм ба­ла­сы,— ди­гән ана Җәб­ра­ил.— Шу­шы бул­ды­мы хак мө­сел­ман­лы­гың? Шу­шы бул­ды­мы Ал­лаһы­га хез­мә­тең? Син ял­гыш­кан­сың, бо­зык­лык юлы­на кер­гән­сең. Ха­тын-кыз­ның кү­ңе­лен­дә ят­кан шай­тан­лык ка­ра­сын кү­сәк бе­лән тү­гел, бәл­ки ми­һер­бан­лык, ка­дер-шәф­кать вә хөр­мәт бе­лән ге­нә юып алыр­га мөм­кин. Ә ха­тын­на­рын си­нең ке­бек кы­ер­сы­ту­чы­лар — тә­муг утын­да яна­чак­лар,— дип бел­дер­гән.

Шу­шы сүз­ләр­не әйт­кән­нән соң, фә­реш­тә күз­дән югал­ган. Ха­физ үз акылын кай­сы очын­нан баш­лап җыяр­га да бел­мә­гән. Хәтта Җәбраилнең сүз­ләре­нең мәгъ­нә­се­нә бик тө­ше­неп тә җит­мә­гән бул­са ки­рәк. Әм­ма ял­гы­шын вә гө­наһ­ка бат­кан­лы­гын аң­ла­ган, күз­лә­ре­нә кай­нар яшь бөр­тек­лә­ре ты­гыл­ган, ирек­сез­дән алар бү­се­леп ки­теп, бө­тен йөзе ер­га­нак-ер­га­нак су бул­ган. Яка­сы чы­лан­ган.

Шу­лай шак­тый озак калганнан соң, ба­шы­на яңа­дан акы­лы кай­тып, авыр гәү­дә­се бе­лән урын өс­те­нә ба­рып ау­ган. Авы­ру­га кал­ган. Мондый ыша­ныч­сыз хә­лен­дә дә аны ха­ты­ны таш­ла­ма­ган:
— И сө­ек­ле ирем, ни­ләр бул­ды си­ңа?—дип, вакыты-вакыты белән елый икән ул.

Са­вык­кан ке­бек чак­ла­рын­да ире ан­нан мең төр­ле га­фу­лар үтен­гән. Ал­ла­һы Тә­га­лә­не те­лен­нән тө­шер­мә­гән. Әм­ма эш үт­кән икән ин­де. Ду­а­мал­лык кү­сә­ге сын­ган ир җом­га көн кич бе­лән Хак Тә­га­лә хо­зу­ры­на ки­теп бар­ган. Хә­бәр­ләр­дән шул бил­ге­ле: Ха­физ үзе­нең ха­ты­ны бе­лән Ахи­рәт­тә мәң­ге оч­раш­маячаклар, чөн­ки аның уры­ны — тә­муг­та, ха­ты­ны — җән­нәт­кә кер­гән.

Үзе гәү­дә­гә озын бул­са да, тәү­бә­гә буе җит­мә­гән аның.

Фәрит ЯХИН әзерләде